Czerwone wino od wieków zajmuje szczególne miejsce w kulturze kulinarnej wielu społeczeństw. Poza walorami smakowymi, trunek ten budzi zainteresowanie środowisk naukowych z uwagi na obecność związków bioaktywnych, w tym resweratrolu. Ten naturalny polifenol jest przedmiotem intensywnych badań naukowych, zwłaszcza w kontekście tzw. francuskiego paradoksu. W niniejszym artykule przyglądamy się bliżej resweratrolowi i przeglądamy aktualną wiedzę na temat jego potencjalnego wpływu na organizm człowieka.
Francuski paradoks – obserwacja, która wzbudziła zainteresowanie
Francuski paradoks to określenie zjawiska, polegającego na stosunkowo niskiej częstości chorób sercowo-naczyniowych wśród Francuzów, mimo że ich tradycyjna dieta bywa bogata w tłuszcze nasycone. Koncepcja ta zyskała popularność po emisji programu „60 Minutes” w 1991 roku. Zasugerowano wówczas, że czerwone wino – spożywane regularnie, choć umiarkowanie – może mieć znaczenie ochronne. Warto jednak podkreślić, że samo zjawisko nie dowodzi prozdrowotnych właściwości czerwonego wina, lecz wskazuje na złożone zależności między dietą, stylem życia i zdrowiem. Należy również uwzględnić możliwe ograniczenia pierwotnych analiz, m.in. różnice w systemach raportowania zgonów czy wpływ aktywności fizycznej i relacji społecznych.
Czym jest resweratrol?
Resweratrol to naturalny związek z grupy stilbenów, należący do polifenoli. Rośliny wytwarzają go jako odpowiedź na stresy środowiskowe – infekcje, promieniowanie UV, urazy. W największych ilościach występuje w skórkach czerwonych winogron, ale również w jagodach, orzechach ziemnych i rdestowcu ostrokończystym (Polygonum cuspidatum). W czerwonym winie znajduje się więcej resweratrolu niż w białym, co wynika z procesu fermentacji przebiegającego wraz ze skórkami. Zawartość tego związku może się jednak istotnie różnić w zależności od odmiany winogron, klimatu, gleby oraz metod produkcji.
Badania naukowe nad resweratrolem
Zainteresowanie resweratrolem wynika z jego potencjalnych właściwości antyoksydacyjnych, przeciwzapalnych oraz modulujących funkcje komórkowe. W badaniach in vitro oraz na modelach zwierzęcych wykazano, że resweratrol może neutralizować wolne rodniki oraz wpływać na aktywność enzymów, takich jak sirtuiny, które odgrywają rolę w procesach starzenia i naprawy DNA [1]. W badaniach laboratoryjnych wykazano również wpływ resweratrolu na ekspresję genów oraz działanie przeciwzapalne – między innymi poprzez hamowanie cząsteczek adhezyjnych i cytokin prozapalnych [2].
Resweratrol a układ sercowo-naczyniowy – co mówią badania?
Badania na ludziach nad wpływem resweratrolu na zdrowie układu sercowo-naczyniowego przynoszą obiecujące, lecz wciąż niejednoznaczne wyniki. Niektóre dobrze zaprojektowane badania kliniczne wykazały, że suplementacja resweratrolem może obniżać poziom utlenionego LDL, apolipoproteiny B oraz markerów zapalnych u osób z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych [3], [4].
Z kolei inne badania sugerują poprawę funkcji śródbłonka naczyniowego i obniżenie ekspresji cząsteczek zapalnych, takich jak VCAM-1 czy ICAM-1 [5]. Niemniej jednak, autorzy wielu przeglądów systematycznych podkreślają potrzebę dalszych badań z zastosowaniem standaryzowanych dawek i odpowiednio długiego okresu obserwacji [6].
Wyzwania związane z biodostępnością resweratrolu
Pomimo interesujących wyników badań, biodostępność resweratrolu po spożyciu doustnym pozostaje niska. Szacuje się, że mniej niż 1% spożytej dawki trafia do krwiobiegu w niezmienionej formie, co wiąże się z intensywnym metabolizmem w wątrobie i jelitach [1]. W praktyce oznacza to, że osiągnięcie stężeń stosowanych w eksperymentach laboratoryjnych poprzez spożycie winogron czy wina jest nierealne. Badacze sugerują opracowanie nowych form resweratrolu (np. mikronizowanych lub z nośnikami lipidowymi), które mogłyby zwiększyć jego skuteczność kliniczną.
Czerwone wino – złożona mikstura związków bioaktywnych
Czerwone wino zawiera nie tylko resweratrol, ale też setki innych polifenoli, takich jak kwercetyna, katechiny, antocyjany czy proantocyjanidyny. To właśnie ich synergiczne działanie może mieć znaczenie biologiczne. Łączna zawartość polifenoli w czerwonym winie może wynosić od 800 do 4000 mg/l [1]. Badania nad dietą śródziemnomorską sugerują, że to różnorodność związków roślinnych – a nie pojedynczy składnik – może odpowiadać za korzystny profil zdrowotny.
Alternatywne źródła resweratrolu i innych polifenoli
Resweratrol można znaleźć również w produktach niezawierających alkoholu. Najbogatsze naturalne źródła to skórki czerwonych winogron, jagody, orzechy ziemne oraz rdestowiec ostrokończysty – popularny w suplementach diety. Warto też pamiętać o innych źródłach polifenoli, takich jak zielona herbata, gorzka czekolada czy owoce jagodowe. Choć nie zawierają one dużych ilości resweratrolu, ich regularne spożycie może wspierać organizm w walce z przewlekłym stresem oksydacyjnym.
Perspektywa naukowa a zalecenia żywieniowe
Resweratrol to interesujący związek, jednak aktualnie nie można go traktować jako cudownego środka profilaktycznego. W większości badań pozytywne efekty obserwowano przy stosowaniu dużych dawek lub w warunkach laboratoryjnych. Choć niektóre badania na ludziach są obiecujące, potrzebne są dalsze badania kliniczne, które pozwolą na dokładniejszą ocenę skuteczności i bezpieczeństwa [6]. Jednocześnie warto podkreślić, że alkohol – nawet w niewielkich ilościach – niesie za sobą udokumentowane ryzyko zdrowotne, dlatego nie zaleca się jego spożywania w celach prozdrowotnych.
Podsumowanie
Zainteresowanie resweratrolem i francuskim paradoksem odzwierciedla nasze naturalne dążenie do zrozumienia czynników wpływających na zdrowie. Rzeczywistość jest jednak złożona – nasze zdrowie jest wypadkową wielu elementów: genetycznych, środowiskowych i behawioralnych. Badania nad resweratrolem wciąż trwają, a ich wyniki poszerzają naszą wiedzę na temat potencjalnej roli związków bioaktywnych występujących w żywności. Tymczasem, rozsądnym podejściem wydaje się dbanie o różnorodną, bogatą w naturalne przeciwutleniacze dietę z uwzględnieniem owoców jagodowych, orzechów i innych roślinnych źródeł polifenoli. Istotne jest, aby pamiętać, że żaden pojedynczy składnik nie zastąpi zbilansowanej diety i zdrowego stylu życia obejmującego regularną aktywność fizyczną, unikanie stresu oraz odpowiednią ilość snu – są to czynniki, których pozytywny wpływ na zdrowie został potwierdzony w licznych badaniach naukowych.
Uwaga: Materiał ten ma wyłącznie charakter informacyjny i nie powinien być traktowany jako substytut profesjonalnej porady medycznej, diagnozy ani leczenia. W przypadku wątpliwości zdrowotnych skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Literatura
- Kulashekar, M., Stom, S. M., & Peuler, J. (2018). Resveratrol's Potential in the Adjunctive Management of Cardiovascular Disease, Obesity, Diabetes, Alzheimer Disease, and Cancer. Journal of Osteopathic Medicine, 118(9), 596–605.
- Bhullar, K. S., & Udenigwe, C. C. (2016). Clinical evidence of resveratrol bioactivity in cardiovascular disease. Current Opinion in Food Science, 8, 68–73.
- Tomé-Carneiro, J., Gonzálvez, M., Larrosa, M., et al. (2012). Consumption of a grape extract supplement containing resveratrol decreases oxidized LDL and ApoB. Molecular Nutrition & Food Research, 56(5), 810–821.
- Tomé-Carneiro, J., Gonzálvez, M., Larrosa, M., et al. (2012). One-year consumption of a grape nutraceutical containing resveratrol improves the inflammatory and fibrinolytic status. The American Journal of Cardiology, 110(3), 356–363.
- Agarwal, B., Campen, M., Channell, M., et al. (2013). Resveratrol for primary prevention of atherosclerosis: clinical trial evidence. International Journal of Cardiology, 166(1), 246–248.
- Chudzińska, M., Rogowicz, D., Wołowiec, Ł., et al. (2020). Resveratrol and cardiovascular system—the unfulfilled hopes. Irish Journal of Medical Science, 190, 981–986.