Gdy mówimy o eksploracji kosmosu, najczęściej myślimy o technologii – rakietach, stacjach orbitalnych czy skafandrach kosmicznych. Tymczasem równie istotnym, choć mniej widowiskowym zagadnieniem, jest zdrowie astronautów. Ich organizmy, poddane długotrwałym i intensywnym warunkom mikrograwitacji, izolacji oraz promieniowania kosmicznego, potrzebują wyjątkowego wsparcia. W tym kontekście naukowcy zwracają uwagę na związki roślinne o potencjalnych właściwościach wspierających organizm w warunkach stresu. Jedną z takich roślin jest ashwagandha (Withania somnifera), od tysięcy lat stosowana w medycynie ajurwedyjskiej.
Czym jest ashwagandha?
Ashwagandha, znana również jako żeń-szeń indyjski, to roślina z rodziny psiankowatych, pochodząca z Indii. Jej nazwa pochodzi z sanskrytu i oznacza „zapach konia”, co nawiązuje do intensywnego aromatu korzenia. W medycynie ajurwedyjskiej roślina ta była tradycyjnie wykorzystywana jako środek tonizujący, wspierający siły witalne oraz odporność organizmu. Współcześnie ashwagandha klasyfikowana jest jako adaptogen – czyli roślina, która może wspierać naturalne mechanizmy adaptacyjne organizmu w odpowiedzi na czynniki stresowe [1].
Skład i związki aktywne
Ashwagandha zawiera szereg substancji bioaktywnych, z których najważniejsze to witanolidy – roślinne laktony steroidowe, obecne głównie w korzeniu rośliny. Oprócz nich znajdują się tam również alkaloidy, flawonoidy, saponiny, fitosterole oraz żelazo i inne mikroelementy [2]. Właśnie ta bogata kompozycja czyni ashwagandhę przedmiotem zainteresowania badaczy analizujących jej potencjalny wpływ na różne aspekty funkcjonowania organizmu.
Co mówią badania naukowe?
W literaturze naukowej ashwagandha pojawia się przede wszystkim w kontekście potencjalnego wpływu na:
Warto jednak podkreślić, że większość badań prowadzona była na małych grupach uczestników lub w modelach zwierzęcych, dlatego potrzebne są dalsze, większe i lepiej zaprojektowane badania kliniczne.
Wyzwania zdrowotne w przestrzeni kosmicznej
Przebywanie w warunkach mikrograwitacji prowadzi do osłabienia mięśni i kości, zaburzeń w pracy układu odpornościowego, zmian w mikrobiocie jelitowej oraz wzrostu stresu oksydacyjnego i ryzyka uszkodzeń DNA na skutek promieniowania [9]. Dodatkowo izolacja i ograniczony kontakt społeczny mogą prowadzić do pogorszenia stanu psychicznego. W świetle tych wyzwań rośnie zainteresowanie środkami, które mogłyby wspierać organizm astronautów w ekstremalnych warunkach. Adaptogeny, takie jak ashwagandha, stają się tu interesującym polem badań.
Obszary badań nad roślinami adaptogennymi
W kontekście misji kosmicznych analizuje się nie tylko ashwagandhę, ale również inne rośliny adaptogenne, takie jak różeniec górski (Rhodiola rosea) czy eleuterokok kolczasty (Eleutherococcus senticosus). Badania te skupiają się m.in. na wpływie tych substancji na stres oksydacyjny, procesy neuroprotekcyjne, regulację układu immunologicznego oraz potencjalny wpływ na sen i nastrój [3, 7].
Stan obecny badań
Wstępne eksperymenty przeprowadzono na modelach zwierzęcych oraz in vitro. W jednym z badań z udziałem koni suplementacja ashwagandhą wpływała korzystnie na poziom kortyzolu, parametry hematologiczne i markery stresu oksydacyjnego [9]. W badaniach na ludziach wykazano m.in. redukcję stresu i poprawę jakości snu, jednak efekty kognitywne były mniej jednoznaczne [6].
Potencjalne obszary dalszych badań
Szczególnie interesującym kierunkiem jest wpływ ashwagandhy na:
Perspektywy na przyszłość
Ashwagandha jako przedstawiciel adaptogenów może stanowić interesujący temat dalszych badań w kontekście medycyny kosmicznej. Chociaż wciąż jesteśmy na początku drogi, rosnące zainteresowanie tą rośliną pokazuje potencjał połączenia tradycyjnej wiedzy zielarskiej z nowoczesną medycyną. Należy jednak podkreślić, że obecnie brakuje wystarczających dowodów naukowych, które pozwalałyby na formułowanie jednoznacznych wniosków dotyczących zastosowania ashwagandhy w kosmosie. Zanim zdecydujesz się na suplementację ashwagandhą lub innymi adaptogenami, skonsultuj się z lekarzem, zwłaszcza jeśli przyjmujesz leki lub masz choroby przewlekłe. Suplementy diety nie mogą zastępować zróżnicowanej diety i zdrowego stylu życia.
Uwaga: Materiał ten ma wyłącznie charakter informacyjny i nie powinien być traktowany jako substytut profesjonalnej porady medycznej, diagnozy ani leczenia. W przypadku wątpliwości zdrowotnych skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Literatura
- Ruiz, I. (2024). Exploring the use of Ashwagandha (Withania somnifera) in stress reduction and cognitive function enhancement. International Journal of Herbal Medicine.
- Pushpakaran, A. M. K., Singh, J., Rasane, P., et al. (2024). Immunomodulatory effect of ashwagandha (Withania somnifera) and its impact on COVID-19. Foods and Raw Materials.
- Kuśmierska, M., Kuśmierski, J., Kwaśniewska, O. (2024). Exploring the therapeutic potential of Ashwagandha supplementation in alleviating stress and stress-related disorders. Quality in Sport.
- Sobota, W., Piskorz, P., Zemsta, K., et al. (2024). Ashwagandha and stress. Journal of Education, Health and Sport.
- Verma, S. K., Kumar, A. (2011). Therapeutic uses of Withania somnifera (Ashwagandha).
- Murphy, A., McLachlan, K., Egan, H., et al. (2024). The effect of Ashwagandha supplementation on sleep, mood, and cognitive function in healthy university students. Proceedings of the Nutrition Society.
- Alanazi, H. H., Elfaki, E. (2023). The immunomodulatory role of Withania somnifera in inflammatory diseases. Frontiers in Pharmacology.
- Mikolai, J., Erlandsen, A., Murison, A., et al. (2009). In vivo effects of Ashwagandha extract on the activation of lymphocytes. Journal of Alternative and Complementary Medicine.
- Priyanka, G., Kumar, B. A., Lakshman, M., et al. (2020). Adaptogenic and immunomodulatory activity of Ashwagandha root extract: An experimental study in an equine model. Frontiers in Veterinary Science.